AYIPLI MALLAR VE İHBAR YÜKÜMLÜLÜĞÜ

AYIPLI MALLAR VE İHBAR YÜKÜMLÜLÜĞÜ

Bir malda bulunması gereken niteliklerin bulunmaması halinde ya da maldan beklenen faydayı azaltan veya değerinde azalma meydana getiren eksiklerin bulunması halinde ayıplı mal söz konusudur.

TBK’nın 219. maddesinde satıcının, alıcıya karşı herhangi bir surette bildirdiği niteliklerin satılanda bulunmaması sebebiyle sorumlu olduğu ve ayrıca nitelik veya niteliği etkileyen niceliğine aykırı olan, kullanım amacı bakımından değerini ve alıcının ondan beklediği faydaları ortadan kaldıran veya önemli ölçüde azaltan maddi, hukuki ya da ekonomik ayıpların bulunmasından da sorumlu olacağı düzenlenmiş ve satıcının ayıpların varlığını bilmemesinin sorumluluğunu etkilemeyeceği hüküm altına alınmıştır (TBK 219/2).

.

6502 Sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun’un (TKHK) 8. maddesinde ayıplı malı TBK’da yer alan düzenlemeye uygun olarak şu şekilde tanımlamıştır: “Ayıplı mal, tüketiciye teslimi anında, taraflarca kararlaştırılmış olan örnek ya da modele uygun olmaması ya da objektif olarak sahip olması gereken özellikleri taşımaması nedeniyle sözleşmeye aykırı olan maldır.”.

Detaylı bir inceleme yapılmaksızın anlaşılabilen ayıplar “açık ayıp”, anlaşılamayan ayıplar “gizli ayıp” olarak değerlendirilmektedir.

Satılan mal teslim edildikten sonra yani yarar ve hasar alıcıya geçtikten sonra doğan ayıplardan kural olarak satıcı sorumlu olmayacaktır, ancak bu ayıpların sözleşmenin kurulmasından önceki bir nedenden kaynaklanması halinde satıcı sorumlu tutulabilir.

.

Alıcının ayıp nedeniyle satıcıya başvurabilmesi için malın ayıplı olduğuna ilişkin ihbarda bulunması şarttır.

.

 Türk Borçlar Kanunu’nda alıcının devraldığı satılanın durumunu işlerin olağan akışına göre imkân bulunur bulunmaz gözden geçirmesi gerektiği ve satılanda satıcının sorumluluğunu gerektiren bir ayıp görmesi durumunda, bunu uygun bir süre içinde ona bildirmek zorunda olduğu düzenlenmiştir (TBK 223/1). 

.

Gözden geçirme ve bildirim alıcı bakımından yükümlülük niteliğindedir ve bu yükümlülüğü yerine getirebilmesi için malın alıcıya sözleşmeyi ifa etme iradesiyle fiilen teslim edilmiş olması gerekmektedir.

. 

Satılanda olağan bir gözden geçirmeyle ortaya çıkarılamayacak bir ayıp bulunması hâli dışında alıcı gözden geçirmeyi ve bildirimde bulunmayı ihmal ederse, satılanı kabul etmiş sayılır. Olağan bir gözden geçirmeyle ortaya çıkarılamayacak ayıbın (gizli ayıp) bulunduğunun sonradan anlaşılması halinde bu durum hemen satıcıya bildirilmelidir; bildirilmezse satılan bu ayıpla birlikte kabul edilmiş sayılır (TBK 223/2).

Yargıtay 13. Hukuk Dairesi 25.1.2018 tarihli, E. 2017/9811, K. 2018/628 sayılı kararında: “Hükme esas alınan bilirkişi heyet raporunda ve mahkemece “gizli ayıp”lı olarak belirtilen imalatlar ile ilgili olarak; “gizli ayıp” olarak nitelendirilen ( mesela izolasyona bağlı su sızıntı izleri, ıslak zeminlerde hatalı eğim verilmesi gibi... ) ayıplar yönünden kullanım ve mevsimlerdeki yağmur, kar, güneş ve ısı durumları dikkate alınarak ne zaman oluştuğu ya da oluşacağı ve bunu normal vasıflardaki tüketicinin ne zaman farkedebileceği ile bağımsız bölümün teslim tarihi ve tespit tarihi de göz önünde bulundurularak yasal süresi içinde ayıp ihbarında bulunulup bulunulmadığı hususlarına yeterince yer verilmediği anlaşılmaktadır. Yine TBK'nın 223 hükmü ile gizli ayıplar yönünden kendisine yüklenen “hemen ihbar” mükellefiyetini yerine getirip getirmediğini ispat yükü davacıdadır...” ifadelerine yer vererek ayıbın tespitinin her olaya göre farklı değerlendirilmesi gerektiğini vurgulamıştır.

.

Ayıbın Açıkça Belli Olduğu Durumlarda Malın teslimi anında satılanda bulunan, alıcının çıplak gözle ya da eliyle yapacağı normal bir inceleme ile anlaşılabilecek eksiklikler açık ayıp olarak nitelendirilir. TBK’ya göre alıcı, devraldığı satılanın durumunu işlerin olağan akışına göre imkân bulunur bulunmaz gözden geçirmek ve satılanda satıcının sorumluluğunu gerektiren bir ayıp görürse, bunu uygun bir süre içinde ona bildirmek zorundadır (TBK 223/1). 

.

 Anılan hükme göre malın ayıplı olduğu teslim sırasında açıkça belli ise alıcı iki gün içinde durumu satıcıya ihbar etmekle yükümlüdür. Alıcının ihbarı yapabileceği iki günlük süre malın teslim alındığı tarihi takip eden günden itibaren hesaplanır (TBK 92/1).

.

Açıkça Belli Olmayan, İnceleme Sonucu Anlaşılan Ayıplarda Teslim anında malda bulunan ancak çıplak gözle ve basit bir muayyene ile saptanamayan, işin niteliğine göre yapılması gereken, özel bir muayyene sonucu tespit edilebilen ayıplar “muayyene ile ortaya çıkan ayıp” olarak nitelendirilir. 

.

Satılan malda teslim sırasında olağan inceleme ile anlaşılamayan bir ayıp varsa alıcı malı teslim aldıktan sonra sekiz gün içinde incelemek veya incelettirmekle ve bu inceleme sonucunda malın ayıplı olduğu ortaya çıkarsa, haklarını korumak için durumu yine bu süre içinde satıcıya ihbar etmekle
yükümlüdür (TTK 23/1.c).

.

 İhbarın sekiz gün içinde yapılmaması durumunda alıcı malı ayıp ile kabul etmiş sayılacaktır. Burada da sekiz günlük süre malın teslim edilmesini takip eden günden başlayarak hesaplanır (TBK 92/1).

.

 Gizli Ayıplarda Olağan inceleme ile anlaşılamayan, kullanım sonucu ortaya çıkan ayıp ise gizli ayıp olarak nitelendirilir. Gizli ayıplar malın kullanılmasıyla anlaşılabilirler  Ticari satışlarda Gizli ayıp durumunda ayıp ihbarının süresine ilişkin özel bir düzenleme getirilmemiştir. TTK’nın 23. Maddesinin son cümlesinde yer alan “Diğer durumlarda, Türk Borçlar Kanunu’nun 223’üncü maddesinin ikinci fıkrası uygulanır.” ifadesi sebebiyle ticari satışlarda gizli ayıbın tespiti halinde anılan hüküm uygulamak zorundadır. Buna göre tacir, satılanda olağan bir gözden geçirmeyle ortaya çıkarılamayacak bir ayıp bulunması ve bu tür bir ayıbın bulunduğunun sonradan anlaşılması halinde bu durumu hemen
satıcıya bildirmek zorundadır. Bildirim yapılmazsa satılan mal bu ayıpla birlikte kabul edilmiş sayılır.(TBK 223/2).

Ayıp ihbarına ilişkin süreler hak düşürücü süre niteliğinde olup süresi içinde ayıp ihbarında bulunulmaması halinde alıcının satıcıya karşı sahip olduğu seçimlik hakları kullanmasını mümkün Olmayacaktır. 

LEX - RUHA HUKUK VE DANIŞMANLIK

Av. Mehmet Emin ORAK